28 noyabr, 2017-ci il tarixində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutunun direktoru Elman Yusifov modern.az saytına müsahibə verib. Bu müsahibə zamanı bəzi qərəzli və bir-biri ilə ziddiyət təşkil edən fikirlər səsləndirən Elman Yusifovun çıxışlarını və bu çıxışların nə qədər elmi mahiyyət daşıyıb-daşımadığını sizlərə təqdim edirik.

Yusifov ilk olaraq “Bioloji müxtəlifliyi yaradan nədir?” sualına “Bioloji müxtəlifliyin olması həmin ərazilərdəki mühitdən asılıdır. Bəzi canlılar soyuq temperaturda yaşayır, bəziləri isti. Ya da bəziləri suda, bəziləri səhra rejimində yaşayır”, – deyə cavab verir.

Elman Yusifov Avropa insanlarının daha açıq dərili və göygözlü olmalarını, Saxara ərazilərində yaşayan insanların Hindistanda yaşayanlardan daha fəqli olmalarını uzun illər boyu iqlim şəraitinin növün formalaşmasına təsirindən olduğunu iddia edir.

Ancaq 14 il Zoologiya İnstitutunda şöbə müdiri vəzifəsində işləmiş, 40-a yaxın bioloji müxtəlifliyə dair məqalənin, ekologiyaya dair monoqrafiyaların müəllifi, AMEA-nın Zoologiya İnstitutunun direktoru və biofizik Elman Yusifov bilməli idi ki, canlıların genetik məlumatına heç bir şəkildə ətraf mühit təsir göstərə bilmir. Yəni canlıların müxtəlifliyinin mənşəyinin onların yaşadığı mühitlə əlaqəsi yoxdur.

davamı

İlk dəfə 1975-ci ildə insanla şimpanzenin sadəcə 1% genetik fərqi olduğu iddiası gündəmə gəlmişdi. O vaxtlar hələ insan genomunun (2001) və şimpanze genomunun (2005) tam surəti çıxarılmamışdı. Ancaq təkamülçülər qəsdən bir-birlərinə oxşayan bir neçə geni (məs., hemoqlobin genləri) müqayisə edib belə nəticəyə gəlmişdilər. Bu oxşatma prosesi bu günə qədər davam edir. Bəs bu “oxşarlığın” əsl mahiyyəti nədir?

İnsan genomu təxminən 3 milyard hərfdən (nukleotiddən) ibarətdir. Hətta 1%-lik fərq iddiasının doğru olduğu qəbul edilsə belə, bu, 30 milyon hərf fərqi mənasına gəlir. 30 milyon hərflə 30 cildlik kitab yazıla biləcəyini düşünsək, mətbuatda təkamülçülərin tez-tez dilə gətirdiyi və çox cılız görünən “bir faiz”in nə qədər nəhəng məlumat fərqinə bərabər olduğunu asanlıqla görə bilərik.

İndi isə gəlin insanla şimpanze arasındakı real fərqlərə nəzər salaq. 2007-ci ildə nüfuzlu “Science” jurnalında “Müqayisəli fərqlər: 1% əfsanəsi” adlı məqalə yayımlandı. Məqalənin müəllifi Con Kohen tez-tez təkrarlanan bir faizlik fərq məsələsini tədqiq edir və şimpanze genomunun nəşrinə istinadən, əslində, ortada 5% fərq olduğunu üzə çıxarır.¹ (Lakin Kohenin bu araşdırması görməzdən gəlindi, 2012-ci ildə yenə eyni jurnalda 1%-lik fərqdən bəhs olunurdu).

davamı